Wydaje się, że to bardzo daleko, ale wystarczą trzy i pół godziny lotu do Tel Awiwu, a potem kilkadziesiąt minut jazdy autostradą i już jesteśmy w Jerozolimie, jednym z najstarszych miast na świecie. Można zatem wpaść tu na weekend, choć nic nie stoi na przeszkodzie, by Jerozolimę zwiedzać w trakcie dłuższej podróży po Izraelu. Pobyt w Jerozolimie nie jest uciążliwy, miasto leży na wysokości niemal 800 m nad poziomem morza, co zapewnia mu niższe temperatury, niż w pozostałych częściach Izraela. Nie zapominajmy także o bezpieczeństwie – wywołana sytuacją polityczną nieustanna obecność policji i wojska na ulicach, zapewnia turystom maksimum bezpieczeństwa.
Historia Jerozolimy sięga czwartego tysiąclecia przed naszą erą, kiedy pojawiły się w tej okolicy osady ludzkie. Prawdopodobnie miasto zostało założone tysiąc lat później. Około 1000 p.n.e. zostało podbite przez króla żydowskiego Dawida. W późniejszym czasie znajdowało się pod panowaniem Babilonii, Persji, Grecji, Egiptu, a wreszcie Rzymu. To wtedy do władzy doszedł Herod Wielki, który rozbudował Jerozolimę. Rzymianie sprawowali ścisłą kontrolę nad Judeą, jednym z namiestników był Poncjusz Piłat, który dopuścił do egzekucji Jezusa Chrystusa.
W roku 70 wybuchło powstanie żydowskie i Rzymianie zniszczyli świątynię, kolejne powstanie w 163 roku doprowadziło do wygnania ich z Jerozolimy. W roku 638 miasto dostało się pod panowanie muzułmanów. W 1099 Jerozolimę zdobyli krzyżowcy i ustanowili w niej na sto lat Królestwo Jerozolimy. W 1517 roku miasto stało się częścią imperium tureckiego. Brytyjczycy zajęli je w 1917 roku, sprawowali mandat nad tymi terenami do 1948 roku.
CZTERY W JEDNYM
Burzliwa i pełna dramatyzmu historia Izraela ma ogromny wpływ na to, jak dzisiaj prezentuje się Jerozolima. Najciekawsza jej część, Stare Miasto, jest otoczona przez mury i wypełniona sklepami z masą pamiątek. Dzieli się na cztery części, żydowską, muzułmańską, chrześcijańską i ormiańską, co znajduje odzwierciedlenie w różnorodności zabytków oraz miejsc kultu.
Część żydowska teoretycznie powinna być najstarsza, wszak Żydzi są narodem, który mieszkał tu najwcześniej, ale pod względem architektury jest tak naprawdę najmłodsza. W czasie wojny w 1948 roku wojska jordańskie zniszczyły tę dzielnicę, została ona odbudowana w latach 60-tych i 70-tych, wedle ścisłych wskazówek archeologów. Zrekonstruowana została m.in. Cardo, miejsce, które było główną ulicą bizantyjskiej Jerozolimy w VI wieku. W tamtych czasach była to aleja przecinająca całe miasto z północy na południe, z okazałymi kolumnami na całej długości. Dzisiaj część Cardo stanowi centrum handlowe, pełne galerii i sklepów, podczas gdy druga część jest właściwą ulicą.
W żydowskiej części miasta znajdziemy najważniejsze miejsce kultu w świecie judaizmu – Ścianę Płaczu, zwaną także Murem Zachodnim. Jest to fragment tzw. Drugiej Świątyni (Pierwszą zbudował król Salomon w X w. p.n.e., była w niej przechowywana Arka Przymierza), rozbudowanej za czasów Heroda Wielkiego, a zniszczonej przez Rzymian. Ściana Płaczu była i jest miejscem pielgrzymek żydowskich z całego świata, jej nazwa pochodzi od święta opłakiwania zburzenia świątyni, obchodzonego każdego roku w sierpniu. Wierni wkładają między kamienne ściany karteczki z prośbami do Boga. Plac przed ścianą jest podzielony na dwie części, osobne dla mężczyzn i kobiet.
ŚWIĘTA SKAŁA
Nad Ścianą Płaczu, na Wzgórzu Świątynnym, wznoszą się dwie niezmiernie ważne dla muzułmanów budowle – Kopuła na Skale oraz Meczet Al-Aksa. Jerozolima jest uważana za trzecie święte miasto islamu. To właśnie tu odbył swoją podróż Mahomet i to właśnie tu dostąpił wniebowstąpienia. Kopuła na Skale została zbudowana w VII wieku – przy budowie uczestniczyli bizantyjscy rzemieślnicy, stąd wygląd, kojarzący się z bazyliką, o charakterystycznej złotej kopule.
Warto wspomnieć, ze jest to miejsce również ważne dla judaizmu, bo właśnie w tym miejscu Abraham miał się przygotowywać do złożenia ofiary ze swojego syna Izaaka (wewnątrz znajduje się „święta skała”, podobno jest na niej także odciśnięty ślad stopy Mahometa). Meczet Al-Aksa powstał w VIII wieku, jest miejscem wielu pielgrzymek, może pomieścić tysiące wiernych, ma 144 tysiące metrów kwadratowych powierzchni, jedenaście bram, jest drugim co do wielkości meczetem islamu na świecie (po Mekce).
Niezwykle ważna dla chrześcijańskich pielgrzymów jest Via Dolorosa – uliczka w Jerozolimie, którą szedł Jezus na ukrzyżowanie. Znajduje się na niej 14 stacji Drogi Krzyżowej. Pielgrzymki do tego miejsca rozpoczęły się już w IV wieku, po zalegalizowaniu chrześcijaństwa przez cesarza Konstantyna. Trasy zmieniały się na przestrzeni wieków, a i dzisiaj różne wyznania mają swoje opinie na ten temat, ale jedno jest pewne – droga zawsze kończy się w tym samym miejscu, przy Bazylice Grobu Świętego, znajdującej się zresztą w części arabskiej. Brama Złota jest miejscem, przez które Jezus wjechał na miejsce kaźni. Brama ma dwa łuki – Łuk Żalu oraz Łuk Miłosierdzia.
Bazylika Grobu Świętego zbudowana została w miejscu ukrzyżowania, pochowania i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa – na wzgórzu Golgota. Niezwykła architektura świątyni to kombinacja wpływów greckich, bizantyjskich oraz budowniczych z czasów krucjat – bazylika powstała w IV wieku, była wzniesiona przez cesarza Konstantyna, została potem przebudowana przez krzyżowców. Pieczę nad nią sprawują przedstawiciele pięciu kościołów: rzymskokatolickiego, greckiego, ormiańskiego, koptyjskiego oraz syryjskiego. Każdy z nich ma swój obszar w świątyni.
ŚWIATŁO I DŹWIĘK
Ważnym miejscem jest także Góra Oliwna. Na tym położonym na wschód od Starego Miasta wzniesieniu znajduje się najstarszy i największy na świecie cmentarz żydowski, poza tym wiele kościołów, upamiętniających wydarzenia, związane z postacią Jezusa. Getsemani (Ogród Oliwny) to miejsce, w którym Jezus przebywał na czuwaniu modlitewnym wraz ze swoimi uczniami, w wieczór przed pojmaniem.
Najmniej w kontekście Jerozolimy mówi się o dzielnicy armeńskiej, która znajduje się nieopodal części chrześcijańskiej. A szkoda, bo także ma bogatą historię i ciekawe miejsca, a związana jest nieodłącznie z armeńskim chrześcijaństwem. Warto uzmysłowić sobie, że ma ono ogromne tradycje.
Chrześcijaństwo dotarło do Ormian już w I wieku. Mało znanym jest fakt, że to właśnie Armenia, jako pierwsze państwo na świecie, przyjęła oficjalnie chrześcijaństwo – stało się to w 301 roku. Powodem było uzdrowienie króla Tiridatesa III przez Św. Grzegorza. W XII wieku Ormianie utworzyli własny kościół, niezależny tak do Rzymu, jak i Konstantynopola. Obecnie liczba mieszkańców dzielnicy ormiańskiej w Jerozolimie wynosi około tysiąca. Rezydują oni wokół kościoła Św. Jana.
Historia Jerozolimy jest niezwykle bogata i długa – niezłą okazją, by się z nią zapoznać, są spektakularne pokazy z cyklu „światło i dźwięk”, urządzane wieczorem na ścianach wieży króla Dawida. Przedstawienie trwa 45 minut, obrazy są wyświetlane przez 20 projektorów. Całość jest ułożona tak, by być jak najdalej od wszelkich interpretacji religijnych czy politycznych. To przedstawienie dla każdego.
