Nawet nie zatrzymałam się na plaży, na której, według legendy narodziła się z morskiej piany Afrodyta. Nie wysiadłam z auta w kurorcie Limasol, nie odwiedziłam lubianej przez turystów miejscowości Agia Napa. Na swoją bazę wypadową wybrałam okolice Pafos, do którego z lotniska w Larnace można dojechałam wynajętym samochodem w niespełna półtorej godziny. Wybierając się na Cypr trzeba pamiętać, że obowiązuje tam ruch lewostronny. Łatwo można się do niego przyzwyczaić, ale dobrze jest o tym wiedzieć planując intensywne zwiedzanie.
Jedyne takie mozaiki
Jadąc na zachód od Larnaki, w kierunku Półwyspu Akamas, warto zatrzymać się w okolicy Pafos, żeby zobaczyć prawdziwe muzeum na świeżym powietrzu. Park archeologiczny w Pafos o powierzchni 162 hektarów skrywa świetnie zachowane rzymskie mozaiki, bizantyjskie freski oraz pozostałości po epickich budowlach z antycznych czasów. Mozaiki – niczym kadry filmu ułożone z maleńkich kolorowych kamieni, na dodatek doskonale zachowane, dosłownie hipnotyzują swoim kunsztem pobudzając dziś naszą wyobraźnię. Uchodzą za najpiękniejsze w rejonie Morza Śródziemnego i w niezwykle obrazowy sposób przedstawiają historię wyspy.
Najstarsze mozaiki znajdują się w domu Dionizosa – boga płodności, winnej latorośli i wina. Znajdziemy tu sceny z codziennego życia na wyspie, zabawy bogów z ludźmi i walki z mitycznymi potworami, np. Tezeusza z Minotaurem, gdzie widzimy również Ariadnę. Ciekawe są obrazy związane z uprawą winorośli i przedstawiające pierwszą śmierć spowodowaną przez alkohol. Jedna z wyjątkowo pięknych mozaik w Willi Tezeusza obrazowo pokazuje pierwszą kąpiel Achillesa. Najważniejsze odkryte obiekty w parku archeologicznym Kato Pafos, to Willa Tezeusza, Dom Dionizosa, Dom Ajona, Dom Orfeusza, rzymski amfiteatr, Asklepion, Agora, Saranda Kolones oraz hellenistyczny teatr. Cały ten obszar został w 1980 roku wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Sacrum na wyspie
Cypr był jednym z pierwszych miejsc poza Ziemią Świętą, które przyjęły chrześcijaństwo. Początki chrystianizacji sięgają 45 roku n.e. i są powiązane z apostołami Barnabą, Pawłem i Markiem, którzy założyli na wyspie pierwsze miejsca kultu chrześcijańskiego.
W Larnace odwiedziłam cerkiew św. Łazarza, należącą do Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego. Tradycyjnie uznaje się, że świątynia ta stanęła na miejscu grobu Łazarza. Budowla została wykonana z wapienia, a jej mury mają około metra grubości. Do najważniejszych obiektów w jej wnętrzu należy grobowiec Łazarza i rzeźbiony w drewnie ikonostas w stylu barokowym. Budowla powstała w IX wieku, a między XIII i XVI wiekiem służyła jako kościół katolicki. W tym okresie dodano również gotycki portyk w południowej stronie budynku. Za panowania Turków Osmańskich świątynię przekształcono na meczet. Po krótkim czasie jednak wspólnota prawosławna odkupiła budowlę i ponownie przekształciła ją na cerkiew. Dzień świętego Łazarza, przypadający osiem dni przed Wielkanocą, jest tutaj szczególnie uroczyście obchodzony. Odbywa się wtedy procesja i ulicami Larnaki jest niesiona ikona przedstawiająca ulubionego na wyspie świętego.
To na Cyprze za szerzenie chrześcijaństwa skazano apostoła Pawła na 39 uderzeń biczem. Dziś możemy oglądać tzw. pręgierz św. Pawła – kolumnę stojącą wśród pozostałości po wczesnochrześcijańskiej bazylice z IV wieku w Pafos.
W roku 45 n.e., na położony blisko Ziemi Świętej Cypr, przybyli apostołowie Barnaba i Paweł. Ten pierwszy pochodził z tej właśnie wyspy. Był synem bogatego kupca z Salaminy. Zdecydował się sprzedać ziemię, która do niego należała, a pieniądze podarował Apostołom. Gdy Paweł dotarł do Pafos, nawrócił rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. W ten sposób Cypr został pierwszą prowincją wchodzącą w skład Imperium Rzymskiego, której namiestnik był chrześcijaninem. Jak podają przekazy, za dalsze szerzenie kultu chrześcijaństwa Paweł został pojmany i skazany na 39 uderzeń biczem. Wstęp na ogrodzony teren ruin i stojącego tam kościółka Ayia Kiryaki z XIII wieku jest bezpłatny, a miejsce leży kilka minut spacerem od portu w Pafos. Dotarłam tam pod koniec dnia, kiedy słońce zachodziło już rzucając pomarańczowy półcień zarówno na kościół, jak i na zabytkową kolumnę. Po chwili w oknach kościoła zapalono światło i rozpoczęła się modlitwa.
Góry Trodos, Olimpos i wino
Pasmo gór Trodos rozciąga się w środku wyspy i wcale nie jest małe. Na najwyższy szczyt Cypru Olimpos (1951 m n.p.m.) można wejść pieszo lub… podjechać samochodem. W pobliżu znajduje się nawet kilka wyciągów narciarskich, których nazwy nawiązują do imion antycznych bogów. Droga prowadząca z wybrzeża w góry, jest dość stroma i kręta. Ale naprawdę warto opuścić plażę, zabrać plecak i sweter, żeby dotrzeć na wijące się malowniczo szlaki. Jest tu zdecydowanie chłodniej niż nad morzem, co sprzyja uprawie winorośli. Cypryjczycy uciekają latem w te rejony, do swoich letnich domów, żeby nacieszyć się sporo niższą temperaturą niż na wybrzeżu. Dobry klimat wyznaczają gęste sosnowe lasy. Warto zwiedzić urokliwe miasteczka, takie jak Platres i Omodos. A także Kościół św. Krzyża, zabytek UNESCO w Pelendri.
Ponieważ odwiedziłam Cypr w październiku, trafiłam na winobranie. To właśnie na szczytach gór Trodos znajdują się najwyżej położone winnice Unii Europejskiej, a jest ich aż kilkadziesiąt. Ja odwiedziłam winnicę Tsiakkas w wiosce Pelendri, w regionie Pitsilla. Znajduje się daleko od wybrzeża, na wysokości 1005 m n.p.m., na stromym zboczu jednej z gór, z widokiem na głęboką dolinę. Siedząc na tarasie z widokiem na porośnięte winoroślą wzgórza warto spróbować szczególnie lokalnych odmian i limitowanej produkcji. Zaczęłam od wytrawnej Promary, z kwiatowymi aromatami, nutą gruszki i melona. Kolejny kieliszek to Sauvignon Blanc z winogron uprawianych na wysokości 1460 m n.p.m. Wino mineralne, z nutą beczki. Przyszła w końcu kolej na lokalne Yiannoudin i Maratheftiko z działki położonej nieco niżej, bo na wysokości „zaledwie” 900 m n.p.m. Degustację zakończyła słynna cypryjska commandaria – słodkie wino z podsuszanych winogron.
Warto wiedzieć
Jak dolecieć na Cypr?
Loty na Cypr odbywają się przez cały rok. Do Larnaki Wizz Air lata obecnie z 6 lotnisk w Polsce: Gdańska, Katowic, Krakowa, Radomia, Warszawy (Lotnisko Chopina), Wrocławia. Cena biletu w jedną stronę od 109 zł; wizzair.com
Gdzie zamieszkać?
Asimina Suites to luksusowy 5-gwiazdkowy hotel adults only, położony blisko Pafos, nad samym morzem. Do dyspozycji gości jest 111 dwupokojowych suit. W jednym pomieszczeniu znajduje się pokój dzienny, w drugim – sypialnia wraz z garderobą. Z każdego z nich można wyjść na taras i cieszyć się widokiem Morza Śródziemnego. Na miejscu są trzy dobre redtauracje i dwa duże baseny, centrum fitness, Spa i fryzjer; asimina-cbh.com
Gdzie zjeść?
Tawerna Stou Rousha, niedaleko plaży w Larnace. Można tam zjeść typowe cypryjskie przystawki i napić się domowego wina; stourousha.com
Winnice
Na Cyprze jest ponad siedemdziesiąt winiarni. Najciekawsze znajdują się w górach, a kilka wśród nich może się pochwalić najwyższym w całej Unii Europejskiej położeniem. Ja odwiedziłam winnicę Tsiakkas w wiosce Pelendri. Właściciel Tsiakkas chętnie oprowadza po swoim miejscu i opowiada historię zarówno powstawania wina, jak i swojej rodziny; tsiakkaswinery.com
