Przez ogromne, sięgające podłogi okna Galerii Sztuki Nowoczesnej w Stambule, widać połyskujący pas wody w kolorze ultramaryny. To cieśnina Bosfor, która łączy się z zatoką zwaną Złotym Rogiem i dalej z Morzem Marmara. Przesmykiem płyną motorówki i statki, a nad nimi widać zamglony horyzont azjatyckiego brzegu miasta po jednej stronie i meczety w jego europejskiej części po drugiej.
Wystawa „Nowe prace, Nowe Horyzonty” ilustruje to, czym obecnie jest turecka metropolia. Jako jedna z trzech tegorocznych Europejskich Stolic Kultury (pozostałe to Pecs na Węgrzech i Essen w Niemczech), sporo inwestuje w promocję sztuki. Na cały 2010 rok zaplanowano aż 600 wydarzeń kulturalnych. Wystarczy spojrzeć na kilka prac w galerii, by zrozumieć jak bardzo rozwinęło się to miasto, czerpiąc ze wschodnich i zachodnich wpływów, a także unikalnej kulturowej tożsamości oraz historycznej ewolucji, zilustrowanej na setkach obrazów, instalacji i rzeźb.
Wymiar europejski
Wybór Stambułu na Europejską Stolicę Kultury był dla wielu zaskoczeniem, zważywszy na fakt, że Turcja nie należy jeszcze do Unii Europejskiej. Jak więc do tego doszło? Jak oświadczył przedstawiciel Komisji Europejskiej, organu, który od 25 lat odpowiada za wybór miast: „Stambuł został wybrany w oparciu o podstawę prawną, która dopuszcza, by kraje spoza Unii mogły ubiegać się o tytuł. Bieżący rok to ostatnia okazja, by to wykorzystać. Możliwość, by także kraje spoza Unii mogły szczycić się mianem Kulturalnej Stolicy została zablokowana, gdyż Unia Europejska znacznie się powiększyła”.
Ci, którzy znają Stambuł, twierdzą, że tytuł mu się należał, wziąwszy pod uwagę jego wspaniałą historię, kosmopolityczną kuchnię i zróżnicowaną architekturę. Jednak te czynniki nie mają tak naprawdę wpływu na proces podejmowania decyzji. Przedstawiciel Komisji Europejskiej przyznaje: „To, na co nie zwraca się uwagi, to historia miasta i jego piękno – można je uważać za zaletę, ale bardziej liczy się program wydarzeń kulturalnych, jaki miasto ma do zaoferowania. To ambitny projekt, ponieważ trwa przez cały rok”.
Przy wyborze miast na Europejską Stolicę Kultury bierze się pod uwagę dwa główne kryteria: „europejski” wymiar miasta oraz stosunki między miastem a jego mieszkańcami. „Kiedy mówimy o wymiarze europejskim, mamy na myśli trzy aspekty – podkreślenie bogactwa kulturowej różnorodności w Europie, stawianie na pierwszym planie wspólnych aspektów europejskiej kultury i współpracę między operatorami programu kulturalnego oraz artystami z różnych krajów. Chcemy ułatwić Europejczykom wzajemne poznanie się poprzez wydarzenia kulturalne – wyjaśnia przedstawiciel Komisji Europejskiej. – Z kolei kryterium dotyczące miasta i mieszkańców weryfikuje programy wspomagające zaangażowanie się mieszkańców oraz metody, dzięki którym realizowane projekty będą miały charakter stały i staną się integralnym czynnikiem rozwoju kulturalnego i społecznego. Komisja zwraca uwagę na projekty o długotrwałych efektach, wykraczających poza okres jednego roku”.
Idzie nowe
Tytuł może również pomóc krajowi w staraniach o członkostwo w Unii Europejskiej. Jak wyjaśnia rzecznik Stambulskiej Agencji Europejskiej Stolicy Kultury 2010: „Turcja usilnie dąży do integracji z UE, więc nasze projekty kulturalne pokażą, że Stambuł – symbol kraju – już od kilkuset lat nawiązuje do tradycji kulturalnej Europy. Kulturalny dorobek miasta będzie stale eksponowany, Stambuł osiągnie trwałe korzyści w zakresie odnowy miasta, polepszenia jego funkcjonowania, ekologii a także społecznego rozwoju”.
Spacerując ulicami miasta, można zobaczyć jak te inwestycje są wdrażane. Na wzgórzu, niedaleko Błękitnego Meczetu, znajduje się Hagia Sofia – pierwotnie bizantyjski kościół, potem osmański meczet, a dziś muzeum. Obecnie jest w remoncie, podobnie jak mury starego miasta i pobliski Pałac Topkapi. Ale władze koncentrują się także na budowie nowych obiektów. „Nie jest to wymóg konkursu, ale wiele miast inwestuje w reorganizację czy przebudowę kulturalnej infrastruktury. Dzięki temu powstają nowe obiekty, z których można korzystać w przyszłości” – wyjaśnia przedstawiciel Komisji Europejskiej.
W zeszłym roku, w budynku dawnej ubojni w Sütlüce (zatoka Złoty Róg) zostało otwarte nowe centrum kulturalno-kongresowe o powierzchni 73 tys. m2, a w 2008 roku uruchomiono Centrum Młodej Sztuki i Wzornictwa (Young Art and Design Centre). Przewidziano także otwarcie innych obiektów, takich jak Centrum kulturalne Ayazaga, największe tego typu przedsięwzięcie w kraju. Znajdują się w nim dwie hale, które mogą pomieścić 4 tysiące ludzi. Kolejnym obiektem będzie Stambulska Biblioteka, tworzona w liczących 250 lat wojskowych barakach Rami.
Więcej blasku
Stambulska Fundacja na rzecz Kultury i Sztuki, pozarządowa organizacja odpowiedzialna m.in. za Biennale w Stambule, przeniosła swoją siedzibę do starego 90-letniego Deniz Palas w dzielnicy Sishane w styczniu tego roku. Pałac został wcześniej wyremontowany, a całkowity koszt remontu to 14 milionów dolarów. Jest wyposażony w salę koncertową, a na dachu budynku znajduje się luksusowa restauracja. Centrum Kulturalne Ataturka przy placu Taksim również posiada kilka świeżo odnowionych obiektów.
Macka Palas, główny menedżer otwartego w listopadzie 2008 roku hotelu Park Hyatt Istanbul, zauważył, że ostatnio miasto nabrało blasku. „W tym roku jest tu o wiele czyściej, a ulice zostały odnowione – mówi. – Władze upiększają miasto, sadząc więcej kwiatów, rozstawiając więcej koszy na śmieci i propagując ekologiczny tryb życia wśród mieszkańców”.
Ale, pomijając kosmetyczne szczegóły, czy tytuł rzeczywiście zmienia życie miasta? Mówi rzecznik agencji Istanbul 2010: „Poprawienie miejskiej infrastruktury i jakości usług pomoże zmienić Stambuł w główną atrakcję turystyki kulturalnej.” Według Komisji Europejskiej, zdobycie tytułu powoduje wzrost liczby wizyt turystycznych średnio o 12-15 procent, a w niektórych przypadkach nawet więcej. Przedstawiciel Komisji Europejskiej mówi: „Wpływ na lokalną ekonomię może być dużo większy, ponieważ turyści nie tylko wezmą udział w kulturalnych przedsięwzięciach, ale pójdą także na zakupy i do restauracji.
Dzięki tytułowi miasto będzie miało więcej hoteli i kulturalnych atrakcji, a mieszkańcy zdobędą też nowe umiejętności, ponieważ będą musieli otworzyć się na świat, co stwarza szansę ewentualnej współpracy w przyszłości. Wiele miast wykorzystuje tytuł, by promować się jako atrakcyjne miejsce do pracy, życia i inwestowania”.
Miasto jak mozaika
A propos inwestowania – do najnowszych hoteli w mieście należą siedmiogwiazdkowy, 77-pokojowy Marriott Edition, którego otwarcie przewidziane jest na grudzień, oraz 200-pokojowy Shangri-La, znajdujący się niedaleko Pałacu Dolmabahce, który zostanie otwarty w 2012 roku.
Hotel Ciragan Palace Kempinski, znajdujący się przy nadbrzeżu Ciragan Caddesi, był już miejscem wielu imprez. We wrześniu warto tu przyjechać na „Opowieści Przyszłości”, serię koncertów multimedialnych, z robotami w roli główniej. Ma to być „metafora akustycznego potencjału cieśniny Bosforskiej i lokalnych instrumentów perkusyjnych”. Jak mówi hotelowa menedżer ds. marketingu, Lara Otru: „To miasto jest jak mozaika – ma wiele do zaoferowania i odkrycia. Ten rok to doskonała okazja dla Stambułu, by pokazać się z lepszej strony na arenie międzynarodowej i przyciągnąć zagranicznych turystów. Zauważyliśmy zwiększony popyt na pokoje w porównaniu z rokiem ubiegłym”.
Sibel Benli, menadżer ds. wizerunku pobliskiego Four Seasons Hotel Istanbul, jest nastawiony równie pozytywnie. „Zazwyczaj turyści biznesowi nie mają czasu, by zwiedzać Stambuł, ale jeśli się zdecydują, patrzą nań z innej perspektywy. Co się okazuje? Większość z nich zakochuje się w naszym mieście i potem wraca do nas na wakacje”.
Co mogą zrobić zapracowani biznesmeni, by jak najlepiej wykorzystać taką wycieczkę? Helen Dursun z hotelu Park Hyatt wyjaśnia: „Jeśli ktoś ma czas, powinnien odwiedzić stare miasto – Błękitny Meczet, świątynię Hagia Sofia, Wielki Bazar, Pałac Topkapi oraz Podziemną Cysternę Bazyliki”.
Jeśli szukasz miejsca, w którym mógłbyś coś zjeść – wybór jest oszałamiający. Możesz wybrać się na pyszne meze pod Most Galata, gdzie zobaczysz dziesiątki mężczyzn łowiących ryby, albo przyjść do jednego z modnych miejsc spotkań, takiego jak na przykład 360 Istanbul (360istanbul.com), baru, klubu i restauracji, umieszczonej na dachu budynku, niedaleko Placu Taksim. Znajdziesz tu także eleganckie restauracje, takie jak Topaz (topazistanbul.com), znajdującą się niedaleko parku Taksim, która oferuje kuchnię śródziemnomorską i osmańską. Miłym bonusem do pysznych dań przyrządzanych z najlepszych lokalnych produktów, będą widoki na cieśninę Bosfor.
Ci, którym nie uda się wybrać na wycieczkę w tym roku, mogą być pewni, że i w następnych latach będą mieli tutaj co robić. Koordynator ds. wizerunku hotelu Ciragan Palace Kempinski komentuje: „To nie są mistrzostwa świata, gdzie pod koniec turnieju kończy się też zabawa. Stambuł jako Stolica Kultury nie skończy się 31 grudnia – to będzie dopiero początek”.
Wejdź na istanbul2010.com
KOMUNIKACJA
PLL LOT i Turkish Airlines latają z warszawskiego portu lotniczego na lotnisko Ataturk, które znajduje się po europejskiej stronie miasta, 25 kilometrów od centrum (koszt przejazdu taksówką to ok. 63 PLN). Obydwaj przewoźnicy oferują cztery rejsy w tygodniu, TA w godzinach porannych, zaś LOT po południu.
Należy mieć na uwadze fakt, że w godzinach szczytu mogą być duże korki i niektórzy taksówkarze mogą próbować oszukiwać obcokrajowców. Poproś obsługę swojego hotelu, by oszacowała dla ciebie koszt kursu i wynegocjowała cenę, zanim wsiądziesz do taksówki. W 2012 roku zostanie otwarty podwodny tunel Marmaray, łączący linie metra wschodniej i zachodniej części miasta, co będzie stanowiło alternatywę dla taksówek.
Stambuł 2010: Najbliższe imprezy
WRZESIEŃ
5 –„99 Koranów” wystawa w muzeum SSM (do 24 listopada)
6 – Koncert U2 na Stadionie Olimpijskim im. Ataturka, część trasy koncertowej 360°
15 – „Dwa Starożytne Dźwięki Stambułu: Ney i Tanbur” – koncert w hali Galata Mevlevihanesi
20 – „Opowieści Przyszłości” – koncerty multimedialne w hotelu Ciragan Palace Kempinski
21 – „Muzyka stambulskiej architektury” w Pałacu Topkapi Babussaade
Przez cały miesiąc: wystawa „Od Bizancjum do Stambułu” w muzeum uniwersyteckim Sakip Sabanci; otwarcie Muzeum Niewinności w dzielnicy Cukurcum
PAŹDZIERNIK
1 –„Stambuł centrum wielojęzycznego dialogu”, wystawa w muzeum Stowarzyszenia Dziennikarzy Tureckiej Prasy
21 – Otwarcie Muzeum Kina fundacji Turvak, Turvak Museum Galatasaray
22 – Trzydniowe Mistrzostwa Świata w Wioślarstwie, Morze Marmara
26 – „Tradycyjna turecka sztuka książkowa – współcześni mistrzowie”
Wystawa przy Tuyap Fair, Centrum Konferencyjno-Kongresowe (do 26 grudnia)
LISTOPAD
20 – „Historia i zniszczenie Stambułu/Budynki-Duchy” w Taksim Republican Art Gallery (do 19 grudnia)
26 – Dwudniowy Światowy Festiwal Muzyki „Golden Routes”
GRUDZIEŃ
1 – Mistrzowie tureckiego dokumentu, kino Altas: dziesięć 25-minutowych filmów o rzemieślnikach pracujących w mieście
19 – Koncert „Stambuł i Harfa” w hali koncertowej CRR
Przez cały miesiąc: „Parada Fotografii” w Centrum Fotografii Fototrek; „Przenośna sztuka” w Taksim
